ALBERT

Description: Oligochaete wormen komen vooral in zoet water voor. Maar in brak water en zelfs in de volle zee komen enkele soorten voor. Bij onderzoek naar marien benthos werden deze dieren traditioneel niet tot op soort gedetermineerd, omdat ze klein en lastig te determineren zijn. Ze zijn echter niet veel lastiger dan de nauw verwante Polychaeta, die ook hele kleine vertegenwoordigers kennen. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de 32 soorten die nu uit het zoute water in ons land bekend zijn, waarvan er hier zes als nieuw voor de Nederlandse fauna gepresenteerd worden. De vondst van Heterodrilus subtilis in de Noordzee is zeer bijzonder, omdat deze soort verder alleen bekend is van het typemateriaal, dat ongeveer honderd jaar geleden in de Golf van Napels werd verzameld.

Description: Het laatste overzicht van de wantsen van de Nederlandse waddeneilanden dateert van 2012. Een opsomming wordt gegeven van 43 nieuwe eilandrecords, waaronder vijf soorten die voor het eerst op de waddeneilanden zijn waargenomen. In totaal zijn er nu 380 soorten wantsen van de Nederlandse waddeneilanden bekend.

Description: Een overzicht wordt gegeven van waarnemingen van 33 soorten nieuwe of anderszins interessante soorten wantsen. Psallus aethiops (Miridae), Empicoris rubromaculatus (Reduviidae), Arocatus melanocephalus, Lygaeus simulans, Eremocoris fenestratus (Lygaeidae) en Nezara viridula (Pentatomidae) zijn nieuw voor de Nederlandse lijst, die daarmee nu 640 soorten telt. Naast nieuwe waarnemingen van zeldzame soorten wordt de recente uitbreiding van Cymatia rogenhoferi (Corixidae), Cardiastethus fasciiventris (Anthocoridae), Arocatus longiceps en Rhyparochromus vulgaris (Lygaeidae), Leptoglossus occidentalis (Coreidae), en Peribalus strictus en Rhaphigaster nebulosa (Pentatomidae) in kaart gebracht.

Description: In Nederland komen tien soorten ruighaarkevers (genera Dryops en Pomatinus) voor. Ze leven langs oevers van stilstaande en stromende wateren. Het was een verrassing toen in 2014 een vrouwtje van de zeer zeldzame Dryops striatellus gevonden werd bij Bakkeveen (provincie Friesland). De soort was sinds 1960 niet meer in Nederland gevonden. In 2016 werd D. striatellus op een tweede locatie nabij Bakkeveen gevonden. In dit artikel geven wij informatie over de soort en presenteren bijzonderheden over de Friese populatie en haar habitat.

Description: Op 14 oktober 2015 werd een halmvlieg met fraaie zwarte vlekken op de vleugels gefotografeerd in Hoogerheide (Noord-Brabant). Na vergelijking van foto’s werd geconcludeerd dat het moest gaan om Gampsocera numerata, welke determinatie later werd bevestigd. Reeds in 2009 bleek in België een mannetje van de soort gefotografeerd te zijn in een tuin in Evere. Ook in 2010 en 2015 is de soort in België gevonden. Dit zijn de eerste meldingen van G. numerata voor Nederland en België.

Description: Recently two exotic tubeworms new to the fauna of the Netherlands have been recorded in inshore waters in the delta area: Desdemona ornata and Pseudopolydora paucibranchiata. Within the Polychaeta these worms belong to the group of the Sedentaria. These construct a tube, in which the body of the worm is hidden. The head and feeding appendages protrude from the opening. Most probably these tubes are a major factor in the transport of these animals around the world, as they provide excellent shelters when they are attached to the hull of a ship or commercially traded shellfish.

Description: De boszandbij Andrena coitana leek verdwenen uit Nederland. Veertig jaar na de laatste waarneming in 1975 is weer een populatie van deze soort gevonden, bij Epe in Gelderland. De boszandbij is een kleine soort, die mogelijk nog op sommige plaatsen over het hoofd gezien is. In dit artikel wordt de kennis over deze bijzondere bij samengevat en gespeculeerd over de oorzaken van de achteruitgang in Nederland.

Description: In 2015 werd Kelisia monoceros voor het eerst in ons land verzameld bij Kamperland in Zeeland. Deze spoorcicade leeft op de algemeen voorkomende valse voszegge. De vondst wijst op een recente areaaluitbreiding. Een andere spoorcicade, Ditropsis flavipes, werd al eerder uit ons land gemeld, maar verspreidingsgegevens worden nu voor de eerste maal gepubliceerd. Ditropsis flavipes leeft monofaag op bergdravik, een in Nederland zeldzaam gras.

Description: Alle spinnen hebben gif in hun kaken om hun prooien te doden. Verreweg de meeste soorten kunnen de menselijke huid niet doorboren met hun kaken en zijn dus volkomen ongevaarlijk. Kogelspinnen uit het genus Latrodectus, oftewel weduwen, vormen een uitzondering. Deze exotische spinnen worden af en toe geïmporteerd in Nederland. In 2013 is het aantal vondsten van geïmporteerde Latrodectus-spinnen op een rij gezet in een risicobeoordeling, met als resultaat een lijst van tien records met bewijsmateriaal. Hier kunnen nu vier records aan toegevoegd worden. Hieronder bevindt zich een vondst van de bruine weduwe L. geometricus, die recent voor het eerst in ons land werd vastgesteld, en een eerste geval van uitgekomen eitjes van een Latrodectus in ons land, van de roodrugspin L. hasselti.

Description: In 2015 werd tijdens een monitoringsproject van mariene bodemfauna op het Friese front de vulkaanworm Maxmuelleria lankesteri aangetroffen. Dit is de eerste vondst in Nederlandse wateren. De vulkaanworm dankt zijn naam aan de vorm van de opening van zijn leefgang, een vulkaanachtige slibheuvel. Het is opmerkelijk dat deze grote, opvallende worm (12-18 cm lang) niet eerder is aangetroffen. Mogelijk ligt dit aan de ongebruikelijke bemonsteringsmethode. Anderzijds kan de vulkaanworm daadwerkelijk zeldzaam zijn.

Description: De kleine bleekvlekwespbij Nomada baccata behoort tot een complex van taxa rond de bleekvlekwespbij Nomada alboguttata. De kleine bleekvlekwespbij is vroeger verspreid over het land aangetroffen, maar de laatste waarneming dateerde alweer van 1992. In de afgelopen jaren werd de soort op twee plekken in ons land teruggevonden, in de Schoorlse duinen in Noord-Holland in 2012 en op de Tongerense hei bij Epe in Gelderland in 2015.

Description: De familie der sluipvliegen is één van de soortenrijkste vliegenfamilies in ons land. De larven ontwikkelen zich inwendig in ongewervelden, veelal vlinderrupsen. De groep is in ons land relatief goed bestudeerd en de afgelopen jaren zijn diverse aanvullingen op de checklist uit 2002 gepubliceerd. In dit artikel worden wederom twee soorten voor het eerst uit ons land vermeld. Hiermee komt het totaal aantal soorten dat in Nederland is vastgesteld op 336. Daarnaast wordt de herontdekking van een soort beschreven die al meer dan een eeuw niet meer waargenomen was.

Description: Canacidae zijn gebonden aan de kust en zou je daarmee typisch Nederlandse vliegjes kunnen noemen. In dit artikel melden wij een nieuwe soort van deze familie: Canace nasica en presenteren we een nieuwe Nederlandse checklist voor de familie. Naar de nieuwste taxonomische inzichten wordt daarbij de familie Tethinidae als subfamilie onder de Canacidae toegevoegd. Hiermee is de Nederlandse fauna een vliegenfamilie armer.

Description: De kassprinkhaan is een buitenbeentje onder de Nederlandse sprinkhanen en krekels. Ze komt van oorsprong waarschijnlijk voor in grotten in Oost-Azië en is door transport van eieren met plantenmateriaal over de hele wereld verspreid geraakt. Ze kan tijdelijk overleven in het kunstmatig grotmilieu van bijvoorbeeld kruipruimtes van woonhuizen, in kassen en tuincentra. Recentelijk werd een opmerkelijk grote populatie van de kassprinkhaan gevonden in het uitgebreide stelsel aan kruipruimtes onder een verpleeghuis in Friesland. De kassprinkhaan blijkt hier al ruim 40 jaar voor te komen. Het is waarschijnlijk de grootste Europese populatie van deze soort.

Description: In het kader van het project ‘Duik de Noordzee Schoon’ worden scheepswrakken onderzocht, beschreven en van afval ontdaan. Scheepswrakken vormen een bijzonder leefgebied in het mariene milieu, met een hoge biodiversiteit. Dit bleek weer tijdens onderzoek van visnetten die van ver weg gelegen wrakken waren verwijderd. Hierbij werden maar liefst vier nieuwe mosdiertjes voor de Nederlandse fauna aangetroffen.

Description: Pauropoda of weinigpoten zijn nauw verwant aan de miljoenpoten en duizendpoten. Het is een weinig bestudeerde diergroep, die bestaat uit kleine, witte en blinde bodemdieren die nauwelijks opvallen. Het meest kenmerkende zijn de gevorkte antennen, die wat bouw betreft uniek zijn ten opzichte van andere ongewervelden. Er zijn slechts acht soorten gemeld uit Nederland, alle behorend tot het genus Allopauropus. Recentelijk is een nieuwe soort, uit het genus Pauropus, in het westen van het land aangetroffen. Het betreft dus ook een nieuw genus voor de Nederlandse fauna. In dit artikel wordt de nieuwe soort voorgesteld, beschrijven we de habitat en geven we informatie over de verspreiding.

Description: Slakkendodende vliegen (familie Sciomyzidae) zijn al niet zo opvallend in het veld, maar de soorten uit de genera Pherbellia en Ditaeniella worden nog minder gevonden, mede doordat ze vrij klein zijn. De 14 Nederlandse soorten lijken sterk op elkaar. Dit artikel biedt een tabel om ze te kunnen herkennen en geeft informatie over ecologie en verspreiding.

Description: Platwormen komen in Nederland vooral voor in zoet water, maar er zijn twee soorten van landbiotoop bekend. De laatste jaren duiken steeds vaker exotische landplatwormen op in Europa, vooral in kassen en tuincentra, maar sommige kunnen ook buitenshuis overleven. Uit Nederland zijn Bipalium kewense, Caenoplana bicolor en Marionfyfea adventor gemeld. Omdat ze regenwormen en slakken eten, kunnen ze een grote invloed hebben op het bodemleven, met gevolgen voor natuurlijke ecosystemen en landbouwgebieden. In het buitenland is de aandacht voor exotische landplatwormen al groeiende. Zo wordt de Nieuw-Guineese landplatworm Platydemus manokwari door de IUCN tot de 100 ergste invasieve soorten aangemerkt. In Nederland is er nog nauwelijks aandacht voor landplatwormen. Daarom wordt in dit artikel de kennis over deze groep samengevat.

Description: Blaaskopvliegen zijn een van de groepen uit het atlasproject Leuke vliegen, dat in 2015 werd afgesloten. Het zijn over het algemeen opvallend gekleurde vliegen, die parasiteren bij bijen en wespen. In een overzichtsartikel uit 2014 werd de komst van Leopoldius calceatus al voorspeld en in 2015 werd soort inderdaad aangetroffen in Groeve Craubeek in de provincie Limburg en een jaar later op de Stratumse heide bij Eindhoven.

Description: Astigmatic mites probably form the most diverse cohort of mites. At present the former order of Astigmatina is ranked within the suborder Oribatida or moss mites. However astigmatic mites occupy a much wider range of habitats than other oribatid mites: from marine coasts to stored food, plant bulbs and houses. The vast majority live as commensals or parasites on a variety of hosts, ranging from insects to birds and mammals, inhabiting the fur, feathers, skin and even lungs and stomach. This first checklist for the Netherlands contains 262 species, but many more are to be expected. Brief data on occurrence and nomenclature are provided for each species.

Description: Wing shape variation was investigated between the sexes and among four populations of the scorpionfly Dicerapanorpa magna (Chou, 1981) endemic to the Qin-Ba Mountains area, China through the landmark-based geometric morphometric approach. The results show that sexual dimorphism exists both in wing size and shape in D. magna. Significant differences exist in female wing size and shape among D. magna populations. The possible reasons of the wing variation are discussed based on the divergence time of D. magna in combination with the tectonic and climatic events in the Qin-Ba Mountains during the late Miocene-Pleistocene period. Whether reproductive isolation exists between different populations needs further research.

Description: In Nederland zijn natuurlijke en semi-natuurlijke graslanden relatief slecht onderzocht op de aanwezigheid van springstaarten. In de ons omringende landen zijn deze biotopen vaak rijk aan specifieke soorten die alleen daar voorkomen. Naar verwachting kunnen in dit milieu veel nieuwe soorten voor onze fauna gevonden worden, vooral op nutriëntarme, zandige en droge ondergrond. Recentelijk zijn twee soorten uit het genus Folsomides in graslanden in het zuiden van ons land aangetroffen. Het betreft hier een nieuw genus voor de Nederlandse fauna. In dit artikel worden het genus en de twee soorten voorgesteld, beschrijven we de habitat en geven we informatie over de verspreiding en begeleidende soorten van deze springstaarten.

Description: Psilota is een genus van kleine, zwarte zweefvliegen, waarvan de larven leven achter boomschors. In 1988 werd Psilota anthracina voor het eerst in Nederland waargenomen en lange tijd is het een zeldzame soort geweest. De laatste jaren wordt ze steeds algemener, vermoedelijk door een veranderd bosbeheer. Gaandeweg is gebleken dat er een tweede soort onder schuilging; P. atra. Toen in België een derde soort opdook was het wachten tot deze ook in Nederland aangetroffen zou worden. In 2012 was het zover. Als Nederlandse naam stellen we voor spichtige spitsbek.

Description: Het voorkomen van Badonnelia titei in ons land wordt in enkele publicaties genoemd. Deze exoot blijkt niet zeldzaam in archiefdepots overal in Nederland. In deze publicaties werd echter geen aandacht besteed aan het feit dat de soort nog niet als nieuw voor Nederland was gemeld, waar bewijsexemplaren zijn ondergebracht en hoe B. titei te herkennen is. De soort is daarom dan ook nooit doorgedrongen tot de diverse faunaoverzichten van Nederlandse stofluizen. Reden genoeg om deze zaken te behandelen in dit artikel, waarbij tevens een vindplaatsenkaartje wordt gegeven en de eerste vondsten uit woonhuizen worden gemeld.

Description: De omgeving van Ommen en Hardenberg is het enige gebied in Nederland waar alle vier de soorten rode bosmieren voorkomen, waaronder de in Noordwest-Europa zeer zeldzame stronkmier. Recent is aan de alarmbel getrokken omdat het niet goed gaat met deze soort. Aanleiding voor een nieuw onderzoek bij Ommen, waarbij alle bosmieren onder de loep zijn genomen.

Description: Firm coupling of genitalia is critical for copulation in most groups of insects. To counter female resistance that usually breaks off genital connection, male scorpionflies (Mecoptera: Panorpidae) usually provide nuptial gifts for the female and seize their mates with grasping devices. The notal organ, a modified clamp on tergum III of male scorpionflies, plays a significant role in seizing the female wings and helping maintain mating position during copulation. The mating behaviour remains unknown for the scorpionfly Furcatopanorpa longihypovalva (Hua and Cai, 2009) whose male lacks a notal organ. In this paper, we first attempt to study the mating behaviour of F. longihypovalva. The results show that the male provides liquid salivary secretion through a mouth-to-mouth mode for the female, and maintains copulation mainly by continuous provision of salivary secretion rather than by seizing the female with grasping devices. Thus the male copulates with the female in an atypical O-shaped position, with only their mouthparts and genitalia connected to each other. The salivary glands exhibit remarkable sexual dimorphism: short and bifurcated in the female, but well-developed and multi-furcated in the male. The extremely developed salivary glands of the male lay a structural foundation for the male to continuously provide liquid salivary secretion, and to help the male to mediate female resistance, being likely to serve as a compensation to his absence of the notal organ. We also investigated the functional morphology and copulatory mechanism of the male and female genitalia. The evolution of the atypical mating pattern of F. longihypovalva is putatively discussed as an adaptation in the context of sexual conflict.

Description: Female genitalia are widely underrepresented in taxonomic studies. Here we investigate the morphological variation among female copulation organs for a group of scarab beetles (Sericini) with similar ecology, external morphology and copulation mechanics. We examined traits qualitatively and quantitatively based on 80 and 18 species (genus Pleophylla), respectively. Additionally we explored whether female genitalia are affected by asymmetry. The vast diversity of slerotised structures including their shapes illustrated the high taxonomic and phylogenetic utility of female genitalia in this group. The morphometric analysis of Pleophylla, confirmed that sclerotisations in the ductus bursae are very suitable for species-level taxonomic purposes. Stable interspecific variation is more hardly discernable in other parts such as the vaginal palps (shape and size) or the other membranous structures such as the shape of the bursa copulatrix. Asymmetric genitalia that arose multiple times independently among insects are found in most of the examined Sericini species. Asymmetries regarded either the bursa copulatrix, or both the bursa copulatrix and ductus bursae and comprised sclerotised and non-sclerotised structures being most common in modern Sericini. Here, highly asymmetric sclerotised structures are linked with strong asymmetry of the male copulation organs. Widespread asymmetry among megadiverse Sericini with a complex male-female genital asymmetry suggests that the shift to asymmetry is phylogenetically rather conserved. From the range of hypotheses, sexual selection seems to be the most reasonable to explain the evolution and stability of asymmetry in chafer genitalia.

Description: Eikelwormen zijn mariene wormen die een eigen klasse vormen, de Enteropneusta. In Nederland zijn het ook de enige vertegenwoordigers van de kraagdragers (fylum Hemichordata). Het zijn bijzondere dieren, die nauwer verwant zijn aan stekelhuidigen en gewervelde dieren dan aan gelede wormen. Het lichaam is ongeleed, met een gesteelde slurf, met daarachter een kraag en een langwerpig lichaam met tientallen kieuwspleten. De wormen leven in een U-vormige buis in zachte bodems. In de loop van de tijd zijn wel eikelwormen langs de Nederlandse kust verzameld, maar deze zijn nooit op naam gebracht. In dit artikel wordt ingegaan op de eerste vondsten van eikelwormen in de Oosterschelde.

Description: The gall midges are one of the most important groups of gall makers. Emerging larvae produce stimuli and the host plant responds by producing galls, fascinating structures which provide food and shelter for the developing larvae. Most gall inducing midges are host specific: they are only able to induce galls in a few, often related, plant species. A few species have different feeding modes: among them are saprophagous, fungivorous and predaceous species and some are used in biocontrol. We recorded 416 species in the whole area; 366 species are recorded from the Netherlands, 270 species from Belgium and 96 species from Luxembourg.

Description: Het gebeurt met enige regelmaat dat er boorvliegen versleept worden met plantaardige producten. De meeste schadelijke soorten komen uit de tropen en kunnen zich niet handhaven in Nederland. Noord-Amerikaanse soorten van het genus Rhagoletis kunnen in het klimatologisch vergelijkbare Europa wel voet aan de grond krijgen. Eerder bleek dit al met de Oost-Amerikaanse kersenboorvlieg en nu staat hetzelfde te gebeuren met de walnootboorvlieg.

Description: Door gebruik te maken van observatiekunstnestjes is het mogelijk om regelmatig een kijkje te nemen in de nesten van bijvoorbeeld graafwespen. Zij gebruiken de nesten om zich voort te planten. Zo kunnen we meer te weten komen over hun gedrag in het nest tijdens de voortplanting. In dit artikel worden de ervaringen met de graafwesp Psenulus fuscipennis beschreven. De verschillen in levenswijze met de kleine zeefwesp en bijenwolf worden toegelicht.

Description: De gele tubebij Stelis signata was sinds 1977 niet meer in ons land aangetroffen. Men dacht daarom dat deze bij uit ons land verdwenen was. In 2013 werd de soort echter op Waarneming.nl gemeld van de Strabrechtse hei en in 2014 van Afferden. In 2015 werd een vrouwtje gevangen op de Sprengenberg op de Sallandse heuvelrug. In 2011 heeft Natuurmonumenten hier kleinschalige maatregelen uitgevoerd voor specifieke heidesoorten, waaronder de aanleg van een flink aantal steilranden. Het microreliëf dat daarbij ontstaat vormt een belangrijke nestelplaats voor bijen en wespen. De vondst van de zeldzame gele tubebij op een van deze steilranden vormt de kroon op het werk.

Description: In 2007 werd Diplocoelus fagi bij Wageningen gevonden. De larven van deze kever leven in dood hout. Na de eerste vondst zijn diverse andere waarnemingen gedaan en D. fagi is nu bekend uit vier provincies. Omdat de soort in de omringende landen al lang bekend was, is deze late ontdekking opmerkelijk. Mogelijk hangt dit samen met het verbeterde bosbeheer, waarbij minder dood hout uit de bossen wordt verwijderd.

Description: The snail-killing fly Salticella fasciata was discovered in Belgium in 2010. Since then, several new localities on the Belgian coast were discovered and in 2014, the first record for the Netherlands was found. This is the first representative of the genus and also of the subfamily Salticellinae in the Netherlands. In this paper, records from Belgium and the Netherlands are reviewed and information on biology and habitats is summarised.

Description: Twaalf jaar geleden waren er nog geen Nelima-soorten bekend uit ons land. In 2004 en 2006 werden respectievelijk N. sempronii en N. doriae ontdekt. Beide soorten komen ten zuidoosten van ons land voor, en hebben naar alle waarschijnlijkheid Nederland recent bereikt. In 2012 werd op de Maasvlakte een derde vertegenwoordiger van dit genus gevonden: Nelima gothica. De vindplaats lijkt te wijzen op introductie door de mens. Gezien het voorkomen in de ons omringende landen is echter niet uit te sluiten dat hij van oudsher tot onze fauna behoort of recent op eigen kracht Nederland heeft bereikt. Hij zou op meer plaatsen langs de kust kunnen voorkomen. We presenteren de nieuwe soort en geven een overzicht van de vier Noordwest-Europese Nelima-soorten.

Description: Goudwespen zijn fraaie insecten, met felle metaalkleuren in de tinten rood, groen en blauw. Ze parasiteren vaak bij bijen en angeldragende wespen. In dit artikel wordt de eerste vondst van Chrysis equestris voor Nederland beschreven, waarmee het aantal in Nederland gevonden soorten nu op 57 komt. Deze goudwesp parasiteert bij de plooivleugelwesp Discoelius zonalis. Ze wordt in haar hele areaal weinig gevangen.

Description: The Flevopark is one of the most special green areas of Amsterdam with a rich nature. Twelve oribatid mite species were collected here in 2014 from bark and mosses on trees. Liacarus acutus and Perlohmannia dissimilis are reported for the first time from the Netherlands. It is not clear if the newly recorded species have always been overlooked or are recent immigrants.

Description: Watermijten zijn kleine spinachtige diertjes, die in zoet water leven. De aandacht voor deze diergroep is groot, omdat ze een rol spelen in de waterkwaliteitsbeoordeling. In de verspreidingsatlas uit 2000 worden 234 Nederlandse watermijten gemeld. Sinds die tijd worden regelmatig aanvullingen gerapporteerd. In dit artikel worden weer acht nieuwe soorten gemeld, wat het totaal nu op 266 brengt. Dit is een opmerkelijke toename van 13 % in 15 jaar.

Description: De publicatie van de naamlijst van de Nederlandse kieuwpootkreeften in 2002 was een grote stimulans voor nieuw onderzoek. Na de publicatie met aanvullingen in 2009 zijn er weer negen soorten bijgekomen, waarmee het totaal aantal soorten kieuwpootkreeften in Nederland nu op 124 komt. In dit artikel worden de nieuwe soorten besproken en wordt ingegaan op de redenen voor deze opmerkelijke uitbreiding.

Description: Prachtvliegen zijn vrij kleine vliegen die vaak een vleugeltekening hebben waardoor ze aan boorvliegen doen denken. De meeste soorten zijn weinig opvallend in het veld aanwezig en zitten vooral op hun waardplanten. Alleen de soorten waarvan de larven leven onder schors van boomstammen zijn opvallender aanwezig door hun balts of territoriaal gedrag. Ze proberen hun stukje boomstam te claimen door snel op en neer te lopen en tegelijkertijd driftig met hun vleugels te bewegen. Tot nog toe was de zeer fraaie Myennis octopunctata (Coquebert, 1798) de enige houtbewonende prachtvlieg in Nederland. In dit artikel wordt daar Homalocephala biumbrata aan toegevoegd.

Description: Integrative taxonomy tests the validity of taxa using methods additional to traditional morphology. The existence of two different morphotypes in specimens identified as Chrysotoxum vernale Loew (Diptera: Syrphidae) prompted their taxonomic study using an integrative approach that included morphology, wing and male-surstylus geometric morphometrics, genetic and ecological analyses. As a result, a new species is recognised, Chrysotoxum montanum Nedeljković & Vujić sp. nov., and C. vernale is re-defined. A lectotype and paralectotypes are designated for C. vernale to stabilize this concept. An additional species, Chrysotoxum orthostylum Vujić sp. nov., with distinctive male genitalia is also described. The three species share an antenna with the basoflagellomere shorter than the scape plus pedicel and terga with yellow fasciae not reaching the lateral margins. This study confirms the value of integrative approach for resolving species boundaries.

Description: The new genus Lianus of subfamily Doryctinae (Hymenoptera: Braconidae) is described and illustrated. The differences from other genera of Doryctinae are discussed. Both included species originate from the Atlantic forest at Campos do Jordão, São Paulo State, Brazil.

Description: The Pterophoridae (Ochyroticinae, Deuterocopinae, Pterophorinae (Tribus: Platyptiliini, Exelastini, Oxyptilini)) species of the Neotropical fauna are reviewed. The species are redescribed. Moths are illustrated in colour for the first time, their genitalia are illustrated in line drawings. The examination of type specimens revealed the presence of four new synonyms: Platyptilia juanvinas Gielis, 1999, is a junior synonym of Platyptilia gravior Meyrick, 1932; Platyptilia jonesi Gielis, 1996, is a junior synonym of Platyptilia semnopis Meyrick, 1931; Oxyptilus maleficus Meyrick, 1926, is a junior synonym of Leptodeuterocopus neales (Walsingham, 1915); Lioptilus parvus Walsingham, 1880, is a junior synonym of Lioptilodes albistriolatus (Zeller, 1871). During the study of much new material 40 new species were discovered: Leptodeuterocopus tungurahue, L. angulatus, L. panamaensis, L. duchicela, Sochchora mulinus, Melanoptilia nigra, Platyptilia spicula, Stenoptilodes maculatus, S. agricultura, S. heppneri, S. medius, S. altiaustralis, Postplatyptilia nebuloarbustum, P. antillae, P. caribica, P. uruguayensis, P. pluvia, P. seitetazas, P. transversus, P. carchi, P. boletus, P, ugartei, P. drechseli, P. corticis, P. zongoensis, P. vorbecki, Amblyptilia landryi, A. kosteri, Lioptilodes altivolans, L. arequipa, L. yungas, L. salarius, L. cocodrilo, Michaelophorus margaritae, M. bahiaensis, Geina integumentum, Capperia browni, Buckleria brasilia, Megalorhipida paraiso, M. dubiosa. In the larger genera the species are arranged in groups. For a distinct group of species a new genus: Melanoptilia is proposed. A comprehensive checklist of the species has been made. To facilitate identification a key is presented to the genus level.

Description: A bibliography of the family Braconidae/Hymenoptera: Ichneumonidae is given for the period 1964-2003. It is an addition to Shenefelt's bibliography (1965), which covers the period 1785-1963. In total 10,436 references are listed.

Description: The European species of the genus Helorus Latreille, 1802, are keyed and illustrated, with special reference to their distribution in The Netherlands. Three of the four European species are newly reported for The Netherlands. The description of a new species from Sulawesi (Indonesia) is added: H. celebensis spec. nov.

Description: Two new genera of Entedoninae are described from Afrotropical region. The genus Janicharis gen. nov. (type species: J. africana spec. nov.) is described from Cameroon, Nigeria and Madagascar. The genus Hakuna gen. nov. (type species: H. matata spec. nov.) is described from Uganda. Both genera have a rather characteristic habitus and a peculiar propodeum bearing large anterolateral strips. A new, but yet unnamed, species of the genus Trisecodes Delvare & LaSalle, 2000, is recorded from Cameroon. This is the fi rst Afrotropical record of this genus, originally described from the Neotropical region.

Description: In total 32 new species of Tenthredinidae are described from Vietnam and 18 new species from Indonesia: Nesoselandria albotonkinensis spec. nov., N. albeotegularissima spec. nov., N. devriesiana spec. nov., Anapeptamena achterbergiana spec. nov., Neostromboceros nigrogiganteus spec. nov., N. gracilioides spec. nov., N. alboclypeatus spec. nov., N. daoensis spec. nov., N. phuongensis spec. nov., Abusarbidea bicoloristigmata spec. nov., Eusunoxa alboapicalis spec. nov., Neopoppia tonkinometallica spec. nov., Abeleses vietnamensis spec. nov., A. metallotonkinensis spec. nov., Heptamelus tonkinensis spec. nov., Athlophorus devriesi spec. nov., Rhopographus vietnamensis spec. nov., Xenapatidea hematothoracica spec. nov., X. devriesi spec. nov., Allantidea achterbergiana spec. nov., Neothrinax nigrotonkinensis spec. nov., Indotaxonus flavissimus spec. nov., Darjilingia vietnamensis spec. nov., D. tonkinensis spec. nov., D. hoangliensis spec. nov., Ferna achterbergi spec. nov., Monophadnus bicoloritonkinensis spec. nov., Eutomostethus phongdiensis spec. nov., Eutomostethus albotegularissimus spec. nov., Tenthredo octomaculatus spec. nov., T. tricoloritonkinensis spec. nov. and T. danangiensis spec. nov. from Vietnam. Neostromboceros pleuronotatus spec. nov., N. albopedissimus spec. nov., N. flavopedis spec. nov., N. rubroguinealis spec. nov., N. rubromalayensis spec. nov., Eusunoxa malaya spec. nov., Emphytus danumiensis spec. nov., Hemibeleses sulawesiensis spec. nov., Neopoppia irregulata spec. nov., Tenthredo nigrosabahensis spec. nov., T. djampangensis spec. nov., Neothrinax kaindiensis spec. nov., N. excavata spec. nov., N. gedehensis spec. nov., Abeleses metallojavanus spec. nov., Caliroa nigrojavana spec. nov., Nesoselandria sulawesiensis spec. nov. and Athlophorus achterbergianus spec. nov. from Indonesia. Monophadnus glaucus Enderlein, 1919; Monophadnus sumatranus Enderlein, 1919; Amonophadnus nigripennis Benson, 1935; Amonophadnus nigrojavanus Haris, 2002; Corporaalinus azureus Forsius, 1925; Corporaalinus cyanescens Forsius, 1925; and Corporaalinus jacobsoni Forsius, 1929, are proposed as new synonyms of Monophadnus rivalis Konow, 1906. An identification key is added for the known Tenthredinidae of Borneo, Sumatra, Java, Sulawesi and New Guinea.

Description: Two new host records for Exasticolus fuscicornis (Cameron, 1887)(Hymenoptera: Braconidae: Homolobinae)are presented with detailed larvae morphology and other biological information.

Description: Thirty species belonging to 16 genera of the family Braconidae (Hymenoptera) are reported from Greenland. Seven are new species described and illustrated below: Dacnusa groenlandica spec. nov.; Aphidius tarsalis spec. nov.; Praon brevistigma spec. nov.; Blacus (B.) groenlandicus spec. nov.; Cotesia crassifemorata spec. nov.; C. fascifemorata spec. nov. and Microplitis lugubroides spec. nov.

Description: The little-known monotypic genus Paracyphocrania Redtenbacher, 1908 (Phasmatinae: Phasmatini) is reviewed and now comprises two species: P. lativentris Redtenbacher, 1908, and P. tecticollis (Redtenbacher, 1908) comb. nov., which are redescribed and illustrated. A neotype is designated for P. lativentris which is newly recorded from Sulawesi.

Description: Vestalaria vinnula spec.nov. (holotype male, southern Vietnam, Lam Dong province, Blao, 1962) is described in both sexes and compared with other species of Vestalaria May, 1935 (= the Vestalis smaragdina - group), which is ranked as valid genus.

Description: A new species of the genus Artocella van Achterberg is described from Spain. On the basis of its substantial sexual dimorphisim, the differences between the two previously known species of this Turanian-Mediterranean genus, which had each been described from specimens of only one (and differing) sex, are reassessed.

Description: Dasypoda intermedia spec. nov. from Iran is described. Its description fills a gap of our knowledge of the East Mediterranean fauna of the genus Dasypoda. The West Mediterranean Dasypoda species are well known but the eastern species lack convincing records. Moreover, D. intermedia spec. nov. is a very interesting species from a phylogenetic point of view. It shares some characters common to subgenera Dasypoda s. str. and Megadasypoda Michez, 2004, which provide further evidence for the close relationship of both subgenera.

Description: Thirty-one species of the family Platystictidae of the Philippines are revised, i.e. all species recognised, excluding the species of the Drepanosticta halterata-group. The following new taxa are described: 16 species in Drepanosticta Laidlaw: D. acuta spec. nov., D. aurita spec. nov., D. centrosaurus spec. nov., D. clados spec. nov., D. flavomaculata spec. nov., D. furcata spec. nov., D. hermes spec. nov., D. krios spec. nov., D. luzonica spec. nov., D. malleus spec. nov., D. myzouris spec. nov., D. paruatia spec. nov., D. pistor spec. nov., D. quadricornu spec. nov., D. rhamphis spec. nov., D. trachelocele spec. nov., two in Protosticta Selys, viz. P. lepteca spec. nov. and P. plicata spec. nov., and three in Sulcosticta gen. nov., viz. S. striata spec. nov., S. pallida spec. nov. and S. viticula spec. nov. The status of eleven previously described nominal taxa is established. One, D. septima Needham & Gyger, is doubtfully considered a synonym of D. mylitta Cowley. Based on a preliminary phylogenetic analysis, the species of Drepanosticta are divided into informal species groups. Most species of the Philippines have affinities to species of Sulawesi, the Moluccas and New Guinea. Several species confined to Palawan have sister-group relationships with species from Borneo. The affinities of various other species confined to the Sulu archipelago, are unsettled as yet. The species of Platystictidae here assigned to Protosticta Selys are presumably not closely related to the type species, P. simplicinervis Selys from Sulawesi. However, a better placement has to await a more detailed phylogenetic study of the family. For three species the new genus Sulcosticta gen. nov. is erected. These species are closely allied based on the structure of the appendages, but should have been assigned to different genera if based on the present generic definitions. Many species here described have small distributional ranges, a common phenomenon in Platystictidae. Since most forests in the Philippines are heavily under threat or have already disappeared in the last fifty years, several taxa described in this paper should be considered under threat of immediate extinction.

Description: In this part the remaining 78 species of the genus Pepsis, belonging to ten species-groups, are described and figured, and their phylogenetics and biogeography are discussed. 14 of the species are described as new: P. achterbergi spec. nov., P. adonta spec. nov., P. boharti spec. nov., P. caliente spec. nov., P. dayi spec. nov., P. esmeralda spec. nov., P. ianthoides spec. nov., P. jamaicensis spec. nov., P. krombeini spec. nov., P. martini spec. nov., P. multichroma spec. nov., P. nanoides spec. nov., P. wahisi spec. nov., and P. willinki spec. nov. Three species-names, P. infuscata Spinola, 1841, P. lampas Lucas, 1895, and P. thoreyi Dahlbom, 1845, are recalled from synonymy. The following 293 names are newly synonymized (the valid names are listed first): P. atalanta Mocsáry, 1885 = P. nitens Mocsáry, 1894, P. mocsaryi Lucas, 1895; P. inclyta Lepeletier, 1845 = P. mutabilis Lepeletier, 1845, P. vagabunda Lepeletier, 1845, P. cupripennis Taschenberg, 1869, P. violaceipennis Mocsáry, 1885, P. clotho Mocsáry, 1888, P. spengeli Mocsáry, 1888, P. sickmanni Mocsáry, 1888, P. nireus Mocsáry, 1894, P. atrovirens Lucas, 1895, P. cerastes Lucas, 1895, P. pygidialis Brèthes, 1908, P. guaranitica Brèthes, 1908, P. parca Lucas, 1919, P. atahualpa Banks, 1946, opimicornis, Haupt, 1952, atropos, Haupt, 1952, azurea Haupt, 1952; crassicornis Mocsáry, 1885 = P. sappho Brèthes, 1908, P. nitocris Brèthes, 1908, P. vivida Brèthes, 1908, P. arechavaletai Brèthes, 1908, P. lynchii Brèthes, 1908, P. operosa Brèthes, 1908, P. ataraqua Banks, 1946, P. splendida Haupt, 1952; P. sommeri Dahlbom, 1845 = P. azteca Cameron, 1893; P. xanthocera Dahlbom, 1843 = P. nigrescens Smith, 1855, P. fulgidipennis Mocsáry, 1885, P. juno Brèthes, 1908, P. ismare Banks, 1946, P. nigroprasina Haupt, 1952; P. seifferti Lucas, 1895 = P. cornuta Lucas, 1895, P. moebiusi Lucas, 1895, P. stygia Lucas, 1895; P. luteicornis Fabricius, 1804 = P. strenua Erichson, 1848, P. tinctipennis Smith, 1873, P. citreicornis Mocsáry, 1894, P. venosa Banks, 1945, P. alector Banks, 1946; P. asteria Mocsáry, 1894 = P. luridicornis Brèthes, 1926; P. convexa Lucas, 1895 = P. humeralis Brèthes, 1914; P. helvolicornis Lucas, 1895 = P. bahiae Brèthes, 1914; P. vitripennis Smith, 1855 = P. obscura Lepeletier, 1845, P. amabilis Mocsáry, 1885, P. centralis Cameron, 1893, P. margarete Lucas, 1895, P. venezuelae Kaye, 1913, P. aeneipennis Banks, 1946, P. helenae Haupt, 1952, P. coeruleoviridis Haupt, 1952; P. fumipennis Smith, 1855 = P. pallidicornis Mocsáry, 1885; P. amyntas Mocsáry, 1885 = P. vicina Lucas, 1895, P. clarinervis Brèthes, 1908, P. amyntoides Lucas, 1919, P. eurydice Lucas, 1919; P. dimidiata Fabricius, 1804 = P. vittigera Lucas, 1897, P. argentina Brèthes, 1908, P. sanctaeannae Brèthes, 1908, P. virgo Brèthes, 1908, P. externa Brèthes, 1908, P. transversa Brèthes, 1908, P. cordubensis Brèthes, 1908, P. banghaasi Lucas, 1919; P. menechma Lepeletier, 1845 = P. elegans Lepeletier, 1845, P. dubitata Cresson, 1867, P. prismatica Smith, 1855, P. advena Mocsáry, 1885, cinctipennis Mocsáry, 1885, P. guatemalensis Cameron, 1893, P. nestor Mocsáry, 1894, P. nigricornis Mocsáry, 1894, P. auranticornis Lucas, 1895, P. fruhstorferi Lucas, 1895, P. concolor Lucas, 1895, P. cerberus Lucas, 1895, P. euchroma Lucas, 1895, P. nigrocincta Lucas, 1895, P. mordax Lucas, 1895, P. inermis Fox, 1898, P. roberti Brèthes, 1908, P. janira Brèthes, 1908, P. cultrata Brèthes, 1908, P. novitia Banks, 1921; P. decipiens Lucas, 1895 = P. similis Lucas, 1895; P. minarum Brèthes, 1914 = P. pulchra Brèthes, 1914; P. basifusca Lucas, 1895 = P. angustimarginata Viereck, 1908; P. chrysoptera Burmeister, 1872 = P. exigua Lucas, 1895, P. smaragdinula Lucas, 1895, P. nebulosa Lucas, 1895, P. karschi Lucas, 1895, P. anisitsii Brèthes, 1908, P. indistincta Brèthes, 1908, P. dimidiatipennis Brèthes, 1908, P. chloroptera Brèthes, 1908, P. culta Brèthes, 1908, P. recta Brèthes, 1908, P. tornowii Brèthes, 1908, P. schrottkyi Brèthes, 1908, P. itinerata Brèthes, 1908, P. miniata Brèthes, 1908, P. spegazzinii Brèthes, 1908, P. paulistana Brèthes, 1914, P. chloe Brèthes, 1914, P. coronaria Brèthes, 1914, P. semilucana Haupt, 1952, P. bruneipes Haupt, 1952, P. brachynotus Haupt, 1952, P. diagonalis Haupt, 1952, P. discrepans Haupt, 1952; P. elongata Lepeletier, 1845 = P. purpurascens Smith, 1855, P. fuscipennis Smith, 1873, P. longula Banks, 1946; P. australis Saussure, 1867 = P. centaurus Lucas, 1897; P. cyanescens Lepeletier, 1845 = P. micans Mocsáry, 1885, P. jucunda Mocsáry, 1885, P. balloui Banks, 1946, P. diversa Haupt, 1952; P. lampas Lucas, 1895 = P. venturii Schrottky, 1902; P. nitida Lepeletier, 1845 = P. lucidula Smith, 1855, P. vaualba Smith, 1855, P. pruinosa Mocsáry, 1894, P. cylindrica Lucas, 1895, P. andina Brèthes, 1908, P. dilatata Brèthes, 1908, P. holmbergi Brèthes, 1908, P. concava Brèthes, 1908, P. ephebus Brèthes, 1908, P. vaga Brèthes, 1908, P. fuscobasalis Brèthes, 1908, P. cordata Brèthes, 1914, P. impatiens Brèthes, 1914, P. tricolor Brèthes, 1914, P. joergenseni Brèthes, 1914, P. cleone Brèthes, 1914, P. dorsata Brèthes, 1914, P. aretheas Brèthes, 1914, P. lassonis Lucas, 1819, P. consors Banks, 1946, P. interrupta Banks, 1946, P. analis Haupt, 1952; P. seladonica Dahlbom, 1843 = P. deuteroleuca Smith, 1855, P. kohli Lucas, 1895, P. venezolana Brèthes, 1908, P. burmeisteri Brèthes, 1908; P. cybele Banks, 1945 = P. weberi Banks, 1946; P. thoreyi Dahlbom, 1845 = P. lurida Lucas, 1895, P. euterpe Brèthes, 1908; P. flavescens Lucas, 1895 = P. periphetes Lucas, 1895, P. limbatella Brèthes, 1908, P. discoidalis Brèthes, 1914, P. limbatica Brèthes, 1914, P. militaris Brèthes, 1914, P. cavillatrix Haupt, 1952, P. arcuata Haupt, 1952, P. recterugosa Haupt, 1952, P. adversatrix Haupt, 1952; P. nigricans Lucas, 1895 = P. troglodytes Brèthes, 1908; P. montezuma Smith, 1855 = P. quitonensis Packard, 1869, P. sibylla Mocsáry, 1885, P. circe Mocsáry, 1885, P. occidentalis Cameron, 1893, P. peruanus Lucas, 1895, P. fulva Lucas, 1895, P. nessus Lucas, 1895, P. fusca Lucas, 1895, P. andicola Cameron, 1903, P. chilloensis Cameron, 1903, P. patagonica Brèthes, 1908, P. fasciculata Brèthes, 1908, P. pisoensis Strand, 1911, P. pacifica Brèthes, 1914, P. huascar Banks, 1946; P. completa Smith, 1855 = P. quichua Brèthes, 1908, P. comes Banks, 1946; P. smaragdina Dahlbom, 1843 = P. thunbergi Dahlbom, 1843, P. lara Mocsáry, 1888, P. satrapes Lucas, 1895, P. nupta Lucas, 1895, P. erynnis Lucas, 1895, P. fraterna Lucas, 1895, P. diabolus Lucas, 1895, P. mystica Lucas, 1895, P. thalia Brèthes, 1908, P. brasiliensis Brèthes, 1908, P. pallida Brèthes, 1908, P. iheringi Brèthes, 1908, P. dromeda Brèthes, 1908, P. sepultrix Lucas, 1919, P. strickeri Lucas, 1919; P. discolor Taschenberg, 1869 = P. sinnis Lucas, 1895, P. jujuyensis Brèthes, 1908, P. modesta Brèthes, 1908, P. comparata Brèthes, 1908, P. neutra Brèthes, 1908, P. terebrans Brèthes, 1908, P. procera Haupt, 1952, P. plaumanni Haupt, 1952, P. ogloblini Haupt, 1952, P. deletrix Haupt, 1952; P. limbata Guérin, 1831 = P. richteri Brèthes, 1908, P. polita Brèthes, 1908, P. limbella Haupt, 1952, P. artemis Haupt, 1952; P. basalis Mocsáry, 1885 = P. erdmanni Lucas, 1895, P. basinigra Haupt, 1952; P. infuscata Spinola, 1841 = P. niobe Mocsáry, 1885, P. sagana Mocsáry, 1894, P. incerta Banks, 1946; P. hyalinipennis Mocsáry, 1885 = P. subruficornis Haupt, 1952; P. festiva Fabricius, 1804 = P. pulchella Lepeletier, 1845, P. solitaria Smith, 1879, P. gallardoi Brèthes, 1908, P. hora Brèthes, 1914, P. amok Lucas, 1919, P. riojaneirensis Lucas, 1919; P. gracilis Lepeletier, 1845 = P. diana Mocsáry, 1885, P. hecate Mocsáry, 1885, P. spathulifera Lucas, 1895, P. sphinx Lucas, 1895, P. ierensis Banks, 1945, P. alceste Banks, 1946, P. scalaris Haupt, 1952; P. mildei Stål, 1857 = P. charon Mocsáry, 1885, P. cyanoptera Lucas, 1895, P. dryas Lucas, 1919; P. filiola Brèthes, 1914 = P. denserugosa Haupt, 1952; P. ruficornis Fabricius, 1804 = P. saphirus Palisot de Beauvois, 1805, P. violacea Mocsáry, 1885, P. hexamita Lucas, 1895, P. omniviolacea Haupt, 1952; P. brunneicornis Lucas, 1895 = P. glabripennis Lucas, 1895; P. purpurea Smith, 1873 = P. pan Mocsáry, 1885, P. parthenope Mocsáry, 1885, P. sagax Lucas, 1895, P. clypeata Brèthes, 1914, P. consimilis Banks, 1946, P. laconia Banks, 1946; P. viridisetosa Spinola, 1841 = P. eximia Smith, 1873; P. viridis Lepeletier, 1845 = P. errans Lepeletier, 1845, P. chlorotica Mocsáry, 1885, P. excelsa Lucas, 1895, P. selene Lucas, 1895, P. fimbriata Lucas, 1895, P. calypso Brèthes, 1908, P. fluminensis Brèthes, 1908, P. argentinicus Strand, 1910, P. mimetica Brèthes, 1914, P. garbei Brèthes, 1914, P. erecta Brèthes, 1914, P. tandilensis Brèthes, 1914, P. meridionalis Brèthes, 1914, P. minor Lucas, 1919, P. basifulgens Lucas, 1919, P. nebulosipennis Lucas, 1919, P. purpurea Lucas, 1919, P. koerberi Lucas, 1919, P. inimicissima Lucas, 1919, P. debilitans Lucas, 1919, P. itapaca Banks, 1946; P. aciculata Taschenberg, 1869 = P. nero Lucas, 1895; P. atripennis Fabricius, 1804 = P. flavilis Brèthes, 1908; P. ianthina Erichson, 1848 = P. fulvicornis Mocsáry, 1885, P. sirene Lucas, 1895, P. balboae Lucas, 1919, P. herodes Lucas, 1919, P. curti Lucas, 1919; P. nana Mocsáry, 1885 = P. mapiriensis Lucas, 1919, P. vinciens Lucas, 1919, P. ilione Banks, 1946, P. moesta Banks, 1946, P. orestes Banks, 1946, P. amautas Banks, 1946, P. inaequalis Haupt, 1952; P. hirtiventris Banks, 1946 = P. viridaurea Haupt, 1952, P. aequalis Haupt, 1952; P. auriguttata Burmeister, 1872 = P. aurimacula Mocsáry, 1885, P. flavicornis Mocsáry, 1894, P. guttata Lucas, 1895, P. incendiaria Lucas, 1895, P. pubiventris Lucas, 1895, P. planifrons Lucas, 1895, P. lestes Lucas, 1895, P. villosa Brèthes, 1908; P. sabina Mocsáry, 1885 = P. astioles Banks, 1946; and P. purpureipes Packard, 1869 = P. chlorana Mocsáry, 1885, P. antennalis Cameron, 1893, P. sulcifrons Cameron, 1903, P. carinata Brèthes, 1914, P. equatoriana Brèthes, 1914, P. angusta Banks, 1946. Keys to all forms are given. The mimicry-groups of P. atripennis Fabricius, 1804, and P. completa Smith, 1855, are defined and described and a comparative account of mimicry based on all four mimicrygroups in Pepsis is given. Lists of excluded species (with their current taxonomic placement and depository where ascertained), unplaced names, and a nomen nudum are given.