ALBERT

Description: Nieuwe en zeldzame waarnemingen van kokerjuffers in Nederland (Trichoptera)\nSinds de lijst van uitgestorven en bedreigde kokerjuffers is gepubliceerd zijn er diverse nieuwe\nsoorten voor de Nederlandse fauna gevonden. Deels zijn deze aanwinsten het gevolg van een\ngroeiende interesse van onderzoekers voor kokerjuffers, maar daarnaast is het ook het gevolg\nvan gericht verzamelen van adulte kokerjuffers in onderbemonsterde habitats. Verder dragen\nnieuwe inzichten en veranderingen in de taxonomie hieraan bij. Ook de verbeterde oppervlaktewaterkwaliteit\nvan de Nederlandse rivieren, alsmede klimaatsfactoren hebben bijgedragen aan\ntoename en het herstel van de Nederlandse kokerjuffers.

Description: Schorskevers zijn gebonden aan bomen, omdat de larven in hout leven. Recentelijk is het onderzoek aan deze groep toegenomen, mede met het oog op een nieuwe catalogus van de Nederlandse kevers. Hier worden maar liefst negen schorskevers nieuw voor de Nederlandse fauna gepresenteerd en \xc3\xa9\xc3\xa9n soort wordt van de lijst afgevoerd. Dit brengt het totaal aantal op 72. Een deel van de nieuwe soorten is altijd over het hoofd gezien, maar er zijn ook minstens vier echte nieuwkomers.

Description: Zeven jaar na het verschijnen van de naamlijst van de Nederlandse kieuwpootkreeften is het tijd voor een aanvulling. Er zijn ontwikkelingen op het gebied van de taxonomie van Bosmina en enkele soorten kunnen aan de lijst worden toegevoegd. De vorige\nnaamlijst verscheen 15 jaar na een eerdere lijst en voegde toen 11 soorten watervlooien toe. Zeven jaar na het verschijnen van deze lijst zijn er uit de literatuur en door nieuwe vondsten negen soorten bij te schrijven. Het aantal in Nederland aangetroffen watervlooien\nkomt hiermee op 109.

Description: Sinds 2007 maakt de Knautiabij (Andrena hattorfiana) deel uit van de lijsten van aandachtsoorten die zijn\nopgesteld in het kader van het Leefgebiedenbeleid van het Ministerie van LNV. De Knautiabij is\naangewezen als aandachtsoort voor het Leefgebied Heuvelland. Door de sterke binding van deze bij met\nBeemdkroon (Knautia arvensis) is het in het Heuvelland een kenmerkende soort voor bloemrijke\ngraslanden. Deze graslanden staan in het Heuvelland sterk onder druk als gevolg van verruiging en\nongunstig beheer. Met name schrale hooilanden en lijnvormige elementen als bermen, akker- en\nbosranden zijn in kwaliteit sterk achteruitgegaan. Deze gebieden worden vaak niet als natuurgebied\nbeheerd en vallen door hun kleinschalige karakter buiten de Ecologische Hoofdstructuur. Dit rapport\ngeeft beheeradviezen voor deze landschapselementen in het Leefgebied Heuvelland, met de Knautiabij als\nvlaggenschip.\nIn 2007 zijn de populaties van de Knautiabij in het Heuvelland in kaart gebracht. Hiertoe zijn 76\nkilometerhokken onderzocht waarin de soort in het verleden gevonden is of waaruit grote groeiplaatsen\nvan Beemdkroon bekend waren. Uiteindelijk zijn binnen die 76 kilometerhokken 109 locaties met\ngroeiplaatsen van Beemdkroon gevonden. De Knautiabij is in 44 kilometerhokken op 82 locaties\naangetroffen. Op basis hiervan wordt ingeschat dat deze bij in de afgelopen 20 jaar minstens 56% van zijn\nareaal in het Heuvelland heeft verloren. Dit is illustratief voor de recente teloorgang van bloemrijke\ngraslanden in dit gebied.\nDe verzamelde gegevens brengen nieuwe informatie over de ecologie van zowel de Knautiabij als\nBeemdkroon aan het licht. Zo werd duidelijk dat de Knautiabij aanwezig is op 90% van de onderzochte\nlocaties met tussen de 50 en 500 Beemdkroonplanten. Verder bleek dat Beemdkroon vooral groeit op\nplekken met een zuidelijke expositie. Dergelijke informatie is gebruikt bij het formuleren van\nbeheermaatregelen ten gunste van bloem- en insectenrijke graslanden in het algemeen en Beemdkroon en\nde Knautiabij in het bijzonder.\nDe resultaten van de inventarisatie in 2007 zijn gebruikt om vast te stellen voor welke locaties maatregelen\nin het beheer het meest gewenst is (voor criteria zie paragraaf 3.2). In 2008 zijn 49 locaties met hoge of\nmiddelhoge prioriteit opnieuw bezocht om de vegetatie te inventariseren en ter plekke inschattingen te\nmaken van het gevoerde en gewenste beheer. In hoofdstuk 5 worden algemene aanbevelingen voor beheer\nten gunste van bloem- en insectenrijke graslanden gegeven. Voor specifieke populaties van Beemdkroon\nen de Knautiabij zijn deze maatregelen uitgewerkt in hoofdstuk 6. Enkele belangrijke terreinbeheerders\nworden apart uitgelicht en nader besproken.\nNiet alleen Beemdkroon en de Knautiabij zullen gebaat zijn bij de maatregelen zoals voorgesteld in dit\nrapport. Vele andere planten- en insectensoorten die kenmerkend zijn voor bloemrijke graslanden in het\nHeuvelland zullen meeprofiteren (tabel 4 en 5). Hieronder zijn verschillende andere aandachtsoorten van\n(lijnvormige elementen in) het Heuvelland, vele Rode-Lijstsoorten en diverse insectensoorten met een\ndirecte binding met Beemdkroon. Hopelijk dragen de adviezen bij aan het herstel van de zo bedreigde\nbloemenrijkdom in het Heuvellandschap.

Description: De brede geelgerande waterroofkever Dytiscus latissimus is internationaal beschermd via de Habitatrichtlijn.\nIn Nederland was de soort sinds 1967 niet meer gevonden, totdat hij in 2005 werd herontdekt in\nZuidwest-Drenthe. Een verkennend onderzoek in het betreffende gebied in 2006 leerde dat de soort er in\nminstens vier verschillende vennen voorkomt.\nIn 2006 en 2007 heeft EIS-Nederland in opdracht van het Ministerie van LNV een landelijk\nvervolgonderzoek uitgevoerd naar de Nederlandse verspreiding van de brede geelgerande waterroofkever.\nTijdens een verkenningsronde in het voorjaar van 2007 zijn in de wijde omgeving van de bekende\nvindplaatsen 36 vennen geselecteerd die op basis van hun morfologie en vegetatie mogelijk geschikt leken\nvoor de soort. In aanvulling hierop zijn 13 vennen geselecteerd op historische vindplaatsen elders in\nNederland.\nDe totale selectie van 49 vennen is onderzocht in de nazomer van 2007 en het voorjaar van 2008. In het\nonderzoek is gewerkt met speciaal voor dit doel ontworpen fuiken, voorzien van kippenlever als lokaas.\nPer ven werden steeds vijf fuiken uitgezet, die vijf dagen bleven staan en dagelijks werden gecontroleerd.\nAlle in de fuiken gevangen \'grotere\' waterkevers (〉 8 mm) zijn genoteerd. Verder zijn de vegetatie en de\nmorfologische eigenschappen van de vennen beschreven en werden metingen verricht aan diverse fysischchemische\neigenschappen van het water.\nIn geen van de onderzochte vennen is de brede geelgerande waterroofkever aangetroffen. Wel zijn 27\nandere soorten waterkevers in de fuiken terechtgekomen. Hieronder zijn verschillende soorten die nauw\nverwant zijn aan Dytiscus latissimus en die qua formaat vergelijkbaar zijn. Zo werden 303 exemplaren van\nDytiscus lapponicus gevangen, 76 van D. marginalis en maar liefst 803 van Cybister lateralimarginalis. Dit geeft\naan dat de fuiken goed werken voor het vangen van grote waterroofkevers. In het verkennende onderzoek\nin 2006 werd D. latissimus bovendien met dit valtype wel degelijk gevangen. De conclusie luidt dan ook dat\nde brede geelgerande waterroofkever vermoedelijk in geen van de onderzochte vennen voorkomt.\nDe Nederlandse populatie van de brede geelgerande waterroofkever lijkt geheel beperkt te zijn tot de\nomgeving van Uffelte en het Dwingelderveld in Zuidwest-Drenthe. In deze gebieden liggen nog vele\nvennen die niet onderzocht zijn, maar die mogelijk wel geschikt zijn als biotoop voor deze waterkever.\nMomenteel is niet duidelijk in welke vennen de soort nog meer voorkomt en hoe groot de populaties zijn.\nOok is niet duidelijk wat de biotoopeisen van de soort zijn. Om monitoring aan de soort te kunnen\nuitvoeren en om de soort in Nederland effectief te kunnen beschermen, is beter onderzoek naar zijn\nvoorkomen in Zuidwest-Drenthe noodzakelijk. Ook is het nodig om de soort op te nemen in de\naanwijzingsbesluiten voor deze gebieden in het kader van Natura 2000.

Description: Megachile pilidens new for the Netherlands (Hymenoptera: Apoidea: Megachilidae)\nMegachile pilidens Alfken 1924 is reported for the first time from the Netherlands. We also\nmention some new records in adjacent parts in Germany and Belgium. In Europe M. pilidens\nhas a south-eastern distribution but recently expands to the north. Its occurrence seems to be\nassociated with rocky or stony habitats. The Dutch records in 2005 and 2006 are four females\nand one male from different sites, all collected in the vicinity of (limestone) quarries in the\nsouthernmost part of the province of Limburg. The recent expansion is discussed and some\ndata are presented on host plants and differences with the sibling species M. leachella.

Description: The bivalves of the Noordzeekanaal (Mollusca: Bivalvia)\nIn recent years, the macrobenthos of the Noordzeekanaal area, west of Amsterdam, has been\nsurveyed intensively. The area consists of a main, brackish channel and a set of deep sea\nharbours. It was discovered that several bivalve species were present in large numbers. Many\nfindings came as a surprise.\nEspecially noteworthy is the presence of a (formerly unknown) sizeable population of lagoon\ncockle Cerastoderma glaucum. This species has only a sparce distribution in the Netherlands (and\nsurrounding countries). Also, the sand gaper Mya arenaria was found to be remarkably common\nin many places. The false dark mussel Mytilopsis leucophaeata was already known to be abundant\non stony substrate alongside the canal, but was found to be locally abundant on the channel\nbottom as well. The findings of the marine common basket shell Corbula gibba and\npeppershell Abra nitida were remarkable. Both species seem to have become more common\nsince the late 1990s in deep, man-made waters like channels and inland brackish harbours.\nSeveral other marine species were found in small numbers: cut trough shell Spisula subtruncata,\nrazor clam Ensis directus, American piddock Petricola pholadiformis, edible cockle Cerastoderma\nedule and Baltic tellin Macoma balthica. These have probably reached the area through the\nIJmuiden-sluices. Also, some fresh water species were found: zebra mussel Dreissena polymorpha,\npainter\xe2\x80\x99s mussel Unio pictorum as well as both Asian clams Corbicula fluminea and C. fluminalis.\nTowards the end of the 19th century the Noordzeekanaal was constructed. The former IJ was\nlargely reclaimed, reducing the habitat of the sand gaper and lagoon cockle to just a narrow\nchannel of 25 km long and several km wide, in total less than 10% of the original distribution\narea of these species. When the Zuiderzee was closed in 1932, the water of the Noordzeekanaal\nturned fresher. On top of this, the Second World War had the IJmuiden sluices closed, reducing\nthe inlet of seawater into the Noordzeekanaal. However, we assume that both the lagoon cockle\nand sand gaper have not disappeared from the Noordzeekanaal. A sufficient amount of brackish\nwater remained over the bottom of Noordzeekanaal, sufficient to sustain a small population of\nboth sand gaper and lagoon cockle. The stratification of the Noordzeekanaal-water has surely\nplayed a role in this, as the salt water was forced down (halocline). A completely fresh water\nsituation on the bottom was never reached. Thus, we suggest that the populations of sand gaper\nand lagoon cockle have survived as relics from the Zuiderzee-era.

Description: The \'real\' Brachyopa dorsata in the Netherlands after 39 years (Diptera: Syrphidae)\nThe hoverfly Brachyopa dorsata Zetterstedt, 1837 was already mentioned for the Netherlands by\nVan Aartsen (1970), based on a specimen from 1968, which later proved to belong to B. panzeri\nGoffe, 1945. On April 21, 2007, a male B. dorsata was collected from the flowers of Prunus padus\nin the north-western part of the Veluwe. The locality is part of a large mixed forest complex,\ndominated by old beeches. This is the first record of B. dorsata for the Netherlands. The species\nwas expected, for it is known from a small number of localities in adjacent parts of Germany.

Description: The sibling syrphids Eupeodes bucculatus and E. goeldlini in the Netherlands\n(Diptera: Syrphidae)\nRecently, the hoverfly Eupeodes goeldlini Maz\xc3\xa1nek, L\xc3\xa1ska & Bic\xcb\x87ik, 1999 has been described,\na species very similar to E. bucculatus (Rondani, 1857). This paper gives the first records of\nE. goeldlini for the Netherlands. The distribution of both species in the Netherlands is discussed\nand some comments are made on characters to distinguish the species.

Description: Dytiscus latissimus after 38 years rediscovered in the Netherlands in 2005\n(Coleoptera: Dytiscidae)\nIn 2005 two males of the water beetle Dytiscus latissimus were caught near Uffelte (province of\nDrenthe). The species is endangered throughout its range and was thought to be extinct in the\nNetherlands. It is listed in Annex ii and iv of the Habitats Directive and is therefore heavily\nprotected. Uffelte is also the last location were D. latissimus was found (in 1967), so it\xe2\x80\x99s obvious\nthat the population has always persisted. Further research will have to clarify the status of the\npopulation.