Zusammenfassung
Im Zentrum des Polnischen Mittelgebirges entstand während der laramischen Phase der Świętokrzyski Horst. Er besteht aus gefalteten Gesteinen, die zum Teil mit mesozoischen Ablagerungen bedeckt sind. Es lassen sich in diesem Gebiet zwei geologische Einheiten unterscheiden, die in Bau und Entwicklung wesentliche Unterschiede aufweisen: die Kielce-Einheit im S und die Łysogóry-Einheit im N. Diese Einheiten werden von der WNW-OSO vorlaufenden Świętokrzyski-Überschiebung voneinander getrennt, an der die Gesteine des Łysogóry-Einheit nach SW auf die gefalteten Ablagerungen der Kielce-Einheit überschoben worden sind. Dieser Vorgang erfolgte während der variszischen Orogenese, und zwar nach dem Unterkarbon und vor dem Oberen Perm.
Die Unterschiede in der stratigraphischen und tektonischen Entwicklung der Kielce-Einheit und der Łysogóry-Einheit deuten darauf hin, daß die beiden Einheiten vor der variszischen Gebirgsbildung weit voneinander entfernt gelegen haben: zwischen beiden lag im Unterkarbon ein tiefes Becken. Darauf deuten sowohl die im nördlichen Teil der Kielce-Einheit auftretenden bathypelagischen Ablagerungen aus dem Visé, als auch Spuren vulkanischer Tätigkeit.
Die nördlich der Świętokrzyski-Überschiebung gelegene Störung, an der zahlreiche magmatische und hydrothermale Erscheinungen auftreten, ist wahrscheinlich das Relikt einer während der variszische Orogenese entstandene Suturzone.
Abstract
The Świętokrzyski Horst, created during the Laramide phase, is situated in the central part of the Mid Polish Uplands. It is composed of folded Paleozoic rocks partly covered by Mesozoic sediments. In this area two tectonostratigraphic units can be distinguished: the Kielce Unit to the S and the Łysogóry Unit to the N.
They are separated by the WNW-ESE trending Świętokrzyski overthrust, along which the rocks of the Łysogóry Unit have been transported towards the south over the Kielce Unit. Thrusting took place after the Early Carboniferous, and before the Permian. As it is concluded from the differences of their stratigraphic and tectonic evolution, these two juxtaposed units of the Świętokrzyskie Mts were originally set at a considerable distance one from another. The present area of these units developed in two blocks of crust differing in structure, thickness and evolution. It is proposed that the important fault situated north of the Świętokrzyski overthrust and accompanied by magmatic phenomena could be a reactivation of a Variscan suture zone.
Résumé
Le horst de Swietokrzyski, situé dans la partie centrale des «Uplands» de la Pologne moyenne, s'est formé au cours de la phase laramide. Il est constitué de roches paléozoïques plissées partiellement recouvertes de sédiments mésozoïques. Dans cette région, on distingue deux unités tectono-stratigraphiques: l'unité de Kielce au sud et celle de Lysogory au nord. Elles sont séparées par le charriage de Swietokrzyski, d'orientation WNW-ESE, suivant lequel les roches de l'unité de Lysogory ont été transportées vers le SW sur l'unité de Kielce. Ce charriage a eu lieu après le Carbonifère inférieur et avant le Permien. Les différences d'histoires stratigraphiques et tectoniques qui existent entre ces deux unités ainsi juxtaposées indiquent qu'elles devaient se trouver à l'origine à grande distance l'une de l'autre: elles étaient séparées au Carbonifère inférieur par un bassin profond. En témoignent les dépôts bathy-pélagiques viséens, ainsi que des traces d'activité volcanique dans la partie nord de l'unité de Kielce.
La faille importante située au nord du charriage, faille jalonée par de multiples manifestations magmatiques et hydrothermales, est probablement la trace d'une zone de suture engendrée au cours de l'orogenèse varisque.
Краткое содержание
Свентокшиский горст образовался в центра льной части Среднепольско й возвышенности во время ларамийской фазы. Он состоит из складчатых палеозой ских отложений, перек рытых мезозойскими осадка ми. Описаны два геоструктурных реги она этой территории: южный келецкий и севе рный лысогурский, отличающиеся и строе нием и эволюцией. Между этими регионам и выступает свентокш иский надвиг в направлении WNW-ESE, вдоль которого пород ы лысогурского регио на во время герцинского орогенезиса были над винуты на юг, на складчатые ст руктуры келецкого региона. Главный этап компрессии происход ил в этом районе после ни жнего карбона до верхней перми. Оба рег иона до герцинских движений были распол ожены далеко друг от друга, о чем свидетель ствует различие их тектонического развития. Автор делает выводы, ч то осадконакопление в палеозое келецкого и лысогурского регио нов развивалась на двух р азличных блоках континентальной кор ы. Между ними в нижнем карбоне располагалс я океанический ров. На его существование ук азывают глубоководн ые отложения визейског о времени в северной части келецкого реги она. Расположенный на сев ер от свентокшиского надвига большой разл ом, в котором отмечают многочисленные гидр отермальные и магмат ические события, может предст авлять собой, скорее всего, реликт с тарой зоны субдукции, образовавшейся во вр емя герцинского орог енеза.
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
References
Bednarczyk, W. (1966): Paleogeografia dolnego ordowiku w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich (Lower Ordovician paleogeography of the Kielce Region in the Holy Cross Mts). - Acta Geol. Pol.,16, 1, 91–95.
- (1981): Stratygrafia ordowiku Gór Świętokrzyskich. - Przew. 53 Zjazdu P. T. Geol., 35–41.
Bukowy, S. (1964): Uwagi o budowie geologicznej paleozoiku północnowschodniego obrzezenia Górnoś ląskiego Zagłębia Węglowego (Notes on the geological structure of the Paleozoic of the eastern margin of the Upper Silesian Coal Basin). - Biul. I. G.,184, 21–34.
— (1984): Struktury waryscyjskie regionu śląsko-krakowskie- go (Variscides structures of the Sileso-Cracov Region). - Prace Nauk. U. Ś.,691, 7–67.
Czarnocki, J. (1919): Stratygrafia i tektonika Gór Świętokrzyskich. - Prace Tow. Nauk. Warsz. (C.-R. Soc. Sci. Varsovie),28, 1–172.
— (1950): Geologia regionu łysogórskiego w zwiazku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach (Geology of the Łysa Góra Region) Święty Krzyż Mts (in connection with the problem of iron ores at Rudki). - Prace P.I.G.,4A, 15–306.
Dzik, J. (1983): Relationship between Ordovician Baltic and North American Midcontinent conodonts faunas. - Fossil and strata.,15, 59–85.
Dżułyński, S. &Żak, Cz. (1990): Środowisko sedymentacyjne piaskowców kambryjskich z Wiśniówki i ich stosunek do facji fliszowej (Sedimentary environment of the Cambrian quartzites in the Holy Cross Mts) Central Poland (and their relationship to the Flysch facies). - Roczn. P. T. Geol.,30, 2, 214–230.
Ekiert, F. (1971): Budowa geologiczna podpermskiego podłoża północnowschodniego obrzeż enia Górnośląskiego Zagłę- bia Węglowego (Geological structure of the sub-Permian basement of the north-eastern Margin of the Upper Silesian coal basin). - Prace I. G.,66, 6–64.
Filonowicz, P. (1966): Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. Ark. Słupia Nowa. - Wyd. Geol. I. G., Warszawa.
— (1970): Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. - Ark. Bodzentyn. Ibidem.
— (1973): Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. - Ark. Kielce Ibidem.
Guterch, A., Grad, M., Materzok, R. &Toporkiewicz, S. (1983): Struktura skorupy ziemskiej w permskim basenie Polski (Structure of the Earth's crust of the Permian basin in Poland). - Acta Geophys. Pol.,31, 2, 121–138.
Jaroszewski, J. (1972): Mesoscopic structural criteria of tectonics of non-orogenic areas: an example from the north-eastern Mesozoic Margin of the Holy Cross Mts. - Studia Geol. Pol.,38, 1, 2–200.
Karnkowski, P., Pożaryski, W. &Tomczyk, H. (1974): Masyw Małopolski. — In: Budowa geologiczna Polski, 4. Tektonika, 1, 198–208.
Lewandowski, M. (1987): Results of the preliminary paleomagnetic investigations of some Lower Paleozoic rocks from the Holy Cross Mts (Poland). - Kwart. Geol.,31, 4, 543–556.
Łobanowski, H. (1971): The Lower Devonian in the western part of the Klonów Belt (Holy Cross Mts), Part 1, Upper Emsian. - Acta Geol. Pol.,21, 4, 629–687.
— (1990): Lower Devonian terrains of clastic deposition in Poland and their affinities to other European Devonian paleogeographic-facial provinces. - N. Jb. Geol. Paläont.7, 404–420.
Łydka, K. &Żakowa, H. (1975): Środowiska sedymentacji karbonu Gałęzic (The environments of Carboniferous sedimentation at Gałęzice). - Biul. I. G.,283, 101–138.
Mizerski, W. (1979): Tectonics of the Łysogóry unit in the Holy Cross Mts. - Acta Geol. Pol.,29, 1, 3–37.
Neugebauer, J. (1989): The Iapetus model: a plate tectonic concept for the Variscan belt of Europe. - Tectonophys.,169, 229–256.
Orłowski, S. (1975): Jednostki litostratygraficzne kambru i górnego prekambru Gór Świð okrzyskich (Cambrian and Upper Precambrian lithostratigraphic units in the Holy Cross Mts). - Acta Geol. Pol.,25, 3, 431–446.
Pajchlowa, M. (1957): Dewon w profilu Grzegorzowice-Skały (The Devonian in Grzegorzowice — Skały Profile, Święty Krzyż Mts). - Biul. I. G.,122, 145–241.
Pożaryski, W. &Tomczyk, H. (1968): Assyntian orogen in South-East Poland. - Biul. I. G.,237, 13–28.
Przybyłowicz, T. &Stupnicka, E. (in press): Charakterystyka skał górnosylurskich antykliny Bronkowic w Górach Świętokrzyskich (Characteristic of the Upper Silurian rocks of the Bronkowice antycline in the Świętokrzyskie Mts). - Biul. U. W.
Rubinowski, Z. (1971): Rudy metali nieżelaznych w Górach Świętokrzyskich i ich pozycja metalogeniczna (The nonferrous metals ores of the Świętokrzyskie Mts and their metallogenic position). - Biul. I. G.,247, 8–132.
Samsonowicz, J. (1952): Era paleozoiczna w Polsce. - In: Zarys geologii Polski. - Wyd. Geol., 51–90, Warszawa.
Stupnicka, E. (1971): Tektonika utworów mezozoicznych południowego obrzeżenia Gór Ś więtokrzyskich (Tectonics of the Mesozoic rocks in the southern border of the Holy Cross Mts). - Roczn. P. T. Geol.,40, 3–4, 393–408.
— (1988): Charakter i geneza dyslokacji świętokrzyskiej. (English summary). - Przegl. Geol.,1, 40–45.
Szulczewski, M. (1981): Dewon środkowy i górny zachodniej części Gór Świętokrzyskich. - Przew. 53 Zjazdu P. T. Geol., 68–82.
Tarnowska, M. (1981): Dewon dolny w centralnej części Gór Świętokrzyskich. - Ibidem, 57–68.
Tomczyk, H. (1974): Góry Świętokrzyskie. - In: Budowa geologiczna Polski. -4, Tektonika, 1, 128–197.
Tomczykowa, E. &Tomczyk, H. (1981): Rozwój badań syluru i najniższego dewonu w Górach Świę tokrzyskich. - Przew. 53 Zjazdu P. T. Geol., 42–57.
Walczowski, A. (1966): Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski. Ark. Łagów. - Wyd. Geol. I. G., Warszawa.
Ziegler, P. A. (1986): Geodynamic model for the Paleozoic crustal consolidation of Western and Central Europe. - Tectonophys.,126, 303–328.
Znosko, J. (1965): Pozycja tektoniczna śląsko-krakowskiego Zagłębia węglowego (Tectonic position of the Silesia-Cracov coal basin). - Biul. I. G.,188, 113–128.
— (1983): Tektonika środkowopołudniowej Polski pozakarpackiej (Tectonic of southern part of Middle Poland (beyond the Carpathians)). - Kwart. Geol.27, 3, 73–98.
Żakowa, H. (1981): Rozwój i stratygrafia karbonu Gór Świętokrzyskich. - Przew.,53, Zjazdu P. T. Geol., 89–100.
Żelichowski, A. M. (1974): Obszar radomsko-lubelski. - In: Budowa geologiczna Polski.,4, Tektonika, 1, 113–128.
— (1979): Przekrój geologiczny przez brzezna część platformy prekambryjskiej na obszarze lubelsko-podlaskim (Geological crossection in marginal part of the Precambrian Platform in the Lublin-Podlasie area).- Kwart. Geol.,23, 2, 291–305.
Author information
Authors and Affiliations
Rights and permissions
About this article
Cite this article
Stupnicka, E. The significance of the Variscan orogeny in the Świętokrzyskie Mountains (Mid Polish Uplands). Geol Rundsch 81, 561–570 (1992). https://doi.org/10.1007/BF01828615
Received:
Accepted:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/BF01828615